Kısaltmalara Gelen Ekler Nasıl Ayrılır?
İzmir’de bir kafe, arkadaşlar, kahve ve doğal olarak bolca espri… İşte benim hayatım. Ama tabii, bir de içimde sürekli olarak “Acaba doğru mu yapıyorum?” diyen bir ses var. Yani, dışarıdan bakınca esprili, rahat bir tip olabilir miyim? Evet. Ama içten içe dil bilgisi kurallarına uymayan her şeyi görünce, bir çığlık atacak gibi hissediyorum. Mesela, kısaltmalara gelen ekler nasıl ayrılır? sorusu, hiç de küçümsenecek bir mesele değil!
Kısaltmalar ve Ekler: Çatışan Dünyalar
Kısaltmalar… Bunlar hayatımızın her anında karşımıza çıkar. Hatta bazen öyle derinlere ineriz ki, o kadar kısaltılmış bir dil konuşuruz ki, kimse anlamaz. Ama her şeyin bir sınırı var. Mesela, “PTT” derken, orada bir ekle karşılaşınca işler karışıyor. Hani o “T” ekinin ardına gelen bir şey var ya… Neydi o? Anlatıyorum!
Bir gün, iş arkadaşım Nihan, bana dönüp “Ya, şu PTT’ye de gitsem iyi olacak” dedi. O an içimden bir fırtına koptu. “PTT’ye de gitmek ne demek ya?” dedim. PTT zaten bir kısaltma! Ekler? Kısaltmalara ek gelince, işin boyutu değişiyor.
“PTT’ye gitmek” yanlış! Çünkü “PTT” zaten bir isim kısaltması. Ek gelirse “ye” ekinin, ayrı yazılması gerekiyor. Yani, “PTT’ye gitmek” doğru değil, “PTT’ye gitmek” olmalı. İşte bu da bizim dilin minik tuzaklarından birisi.
Türkçede Kısaltmalara Gelen Ekler Nasıl Ayrılır?
Hadi gelin biraz daha teknikleşelim, ama merak etmeyin, esprilerle arada kaynatırız.
Türkçede kısaltmalar, genelde ek aldığında ayrı yazılır. Yani, kısaltmaların sonlarına ek getirmek, o kısaltmanın anlamını değiştirmediği sürece, ekten önce boşluk bırakmak gerekir.
Mesela, “ABD” diyelim. ABD demek, zaten bir şey ifade ediyor, “Amerika Birleşik Devletleri”. Ama şimdi buraya ek geldi. “ABD’ye” derken, o ek ayrılmalı. Kısaltmanın sonuna ek geldiğinde, bir boşluk bırakılır. Yani, “ABD’ye gitmek” demek doğru olur.
Kısa bir diyalog:
– Sen ABD’ye gittin mi?
– Hayır, ama ABD’yi seviyorum.
– İyi de “ABD’yi” derken, o “yi”yi ekledin, “ABD’ye” demek gerek.
– Ne? Dur bir dakika…
Evet, işte dilin inceliklerinden birisi! Ama bu işler, sadece yazıyla sınırlı kalmaz, bazen söylerken bile dikkat etmek gerekir.
Kısaltmalara Gelen Eklerin Duygusal Yansıması
Hayatımda, bazen “bunu doğru yazmalı mıyım?” diye düşünecek kadar takıntılı bir hâl alırım. Hani insanın kafasında o düşünceler döner ya: “Acaba bunu herkes doğru yazıyor mu?” Yani bazen herkesin doğru yaptığı bir şeyi, ben yanlış yapıyormuşum gibi hissedebilirim. Bu da, bir anlamda içsel bir kriz yaratır.
Bir gün, arkadaşım Mert’le bu konuda atıştık. “Kısaltmalara ek gelince ayrı yazılır, tamam mı?” dedim. Mert ise bana döndü ve dedi ki:
– Ya, bu kadar detaya girme, ne olacak?
Ama ben dedim:
– Bir kere doğru yazmam lazım!
O an sanki bir de şarkı gibi başladı içimde çalan bir melodi: “Kısaltmalara gelen ekler nasıl ayrılır?” Ah, evet, bu konu benim için bir yaşam felsefesi halini almıştı. 🙂
Kısaltmaların Gücü: İnsanlar Ne Diyor?
Gelin, kısaltmalara eklerin nasıl ayrıldığını biraz daha derinlemesine inceleyelim. Şu an okuduğunuz blog yazısında bile, her an dil bilgisi kurallarını göz ardı etmeden ilerlemeye çalışıyorum. Ama anlamışsınızdır, kısaltmalar ve ekler, bir dilin ince, detaylı işleyişinin en eğlenceli yerlerinden biri. Kısaltmalara gelen eklerin doğru kullanımı, hem yazılı dilin doğruluğu hem de dilin estetiği açısından önemli. Çünkü bazen küçücük bir yanlış, cümleyi tamamen değiştirebilir.
Ve evet, “kısaltmalara gelen ekler nasıl ayrılır” sorusu, aslında hepimizin hayatına bir şekilde dokunuyor. Bir kısaltma yazarken iç sesimiz bize hatırlatmalı: “Hadi, bu sefer doğru yaz!”
Tabii, dil bilinci dediğimizde, bazen fazlasıyla kafayı takabiliyorum. Ama merak etmeyin, size her şeyi doğru anlatmaya çalışırken, bir yandan da eğlenceli tarafları unutmadım.
Sonuçta, doğru yazmak çok önemli, ama bazen biraz da “hadi canım, boşver” diyebilmek gerek. Çünkü kısaltmalara gelen ekler, bazen kafa karıştırıcı olsa da, yanlış yapınca kimse gelip seni azarlamaz, değil mi?
Evet, bir dahaki sefere kısaltmalara gelen ekleri doğru yazmaya çalışırken, bir yandan da biraz gülümseseniz fena olmaz. Kısaltmalarla ilgili dünyada daha çok şey öğreneceğiz, ama şimdilik bu kadar yeter!